تاریخچه مسجد الاقصی

پرسش:

اساساً دلیل حمایت ابرقدرت‌ها به‌خصوص آمریکا از رژیم منفور و سفاکی مانند اسرائیل چیست؟ اسرائیل چه خاصیتی برای آن‌ها دارد که آن‌قدر برای بقای چنین رژیمی تلاش می‌کنند؟

منبع

پاسخ: بیت‌المُقَدَّس (به عربی بَیت‌المَقْدِس یا البیت المُقَدَّس) یا اورشلیم یا قُدس، شهری در فلسطین اشغالی که سومین شهر مقدس مسلمانان (پس از مکه و مدینه) و مقدس‌ترین شهر جهان نزد یهودیان و مسیحیان است. مسجدالاقصی نخستین قبله مسلمانان در این شهر قرار دارد.

بیت‌المُقَدَّس (به عربی بَیت‌المَقْدِس یا البیت المُقَدَّس) یا اورشلیم یا قُدس، شهری در سرزمین فلسطین در حدود 24 کیلومتری غرب بحرالمیت و 56 کیلومتری شرق دریای مدیترانه است این شهر کوهستانی در بین جلگه مدیترانه و دره رود اردن قرار دارد و حدود 762 متر از دریای مدیترانه و حدود 1160 متر از بحرالمیت بالاتر است. آب‌وهوای این شهر، گرمسیری، نیمه‌خشک، همراه با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و بارانی است. (1) این شهر به لحاظ موقعیت جغرافیایی همواره برای مردم و حکومت‌های منطقه اهمیت بسیاری داشته؛ چراکه از قدیم‌الایام گذرگاه ارتباطی میان آفریقا، اروپا و آسیا بوده است. (2) این شهر خاستگاه دین یهودی و مسیحی است و به سبب وجود اماکن مذهبی موردعلاقه ادیان ابراهیمی (اسلام، یهود و مسیحیت) مانند قبه الصخره، مسجدالاقصی و دیگر اماکن مقدس، از دیرباز موردتوجه پیروان تمام ادیان ابراهیمی بوده است. (3)

مسجدالاقصی در لغت به معنای «دورترین مسجد»، به مسجدی در شهر بیت‌المقدس اشاره دارد که در جنوب شرقی این شهر واقع‌شده است.(4) این مسجد در فاصله 500 متری جامع عمر و قبه الصخره قرار دارد.(5) مسلمانان به علت دوری و بُعد مسافت این مسجد از مکه و مسجدالحرام، این نام را بر آن قراردادند. (6)

بنابر شواهد تاریخی، نخستین‌ بار داوود نبی (ع) در محل کنونی این مسجد اقدام به احداث معبدی نمود و حضرت سلیمان (ع) آن را تکمیل کرد. (7) مکان مسجدالاقصی پیش از اسلام، به نام‌های معبد اورشلیم، معبد ایلیاء، بقعه ایلیاء و ... شناخته می‌شد. (8)

بنای کنونی مسجدالاقصی بنا بر اسنادی که از قرن نخست قمری به‌جامانده، در دوره امویان ساخته‌شده است. (9) ساختمان مسجدالاقصی در دوره‌های مختلف تعمیر و بازسازی‌شده است. عباسیان، فاطمیان، ایّوبیان و عثمانیان ازجمله حکومت‌هایی هستند که آن را تعمیر و بازسازی کرده‌اند. منصور دوانیقی، (حکومت: 136-158 ق) و مهدی عباسی (126-169 ق)، از خلفای عباسی، ساختمان مسجدالاقصی را که براثر زلزله تخریب‌شده بود، تعمیر و بازسازی کردند. (10) همچنین بر پایه کتیبه‌ای، به‌ دستور الظاهر لاِعزاز دین الله از خلفای فاطمی، در سال 426 ق بر فراز مسجدالاقصی گنبدی ساخته شد (11) و به‌ دستور المستنصر لدین الله در سال 458 ق ایوان شمالی مسجد بازسازی گردید. (12) در سال 1099 م برابر با 583 ق، صلیبی‌ها، بیت‌المقدس را تصرف کردند و در قسمتی از محل مسجدالاقصی، کلیسا ساختند و قسمت دیگر آن را به استراحتگاه سواران و انبار ذخایر تبدیل کردند. (13) در سال 589 ق صلاح‌الدین ایوبی بیت‌المقدس را از آن‌ها پس گرفت، محراب مسجد را تجدید بنا کرد، گنبد آن را کاشی‌کاری نمود و منبری چوبی در آن قرار داد. (14) در دوره حکومت ممالیک و عثمانیان نیز مسجدالاقصی چندین بار بازسازی شد. (15)

در دوره معاصر، یهودیان صهیونیزم با غصب بخش قابل‌توجهی از سرزمین فلسطین، با ادعای اینکه بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجدالاقصی قرار دارد، به دنبال تخریب مسجدالاقصی هستند. (16) این در حالی است که بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، این ادعا، امری باطل و دروغ است؛ چراکه معبد سلیمان مهروموم‌ها پیش از ورود مسلمانان در قرن اول هجری تخریب‌شده بود و هنگام بنای مسجد در دوره اسلامی، هیچ اثری از این معبد باقی نمانده بود. (17)

 

نتیجه

بیت‌المقدس که به آن اورشلیم و قدس نیز می‌گویند، شهری است که مسجدالاقصی اولین قبله مسلمان در این شهر قرار دارد. مکان این مسجد پیش و بعد از اسلام، موردتوجه پیروان ادیان ابراهیمی بوده است. در دوره کنونی، رژیم صهیونیستی با ادعاهای واهی، سعی در تخریب بنای مسجد دارد.

کلیدواژه: مسجدالاقصی، بیت‌المقدس، فلسطین، اورشلیم، قدس، معبد سلیمان

معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:

کتاب: تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، مؤلف: محمدهاشم موسی‌غوشه، مترجمان: سید شهرام فرهانیان، هودسا عاطفی، نشر ادیان.

پی‌نوشت:

1. بریتانیکا، ذیل "Jerusalem"؛ فاروق محمد عزالدین، ص 42-43، 51-53.

2. روزبهانی، محمدعلی، «روز جهانی قدس»، مجله اشارات ایام (اشارات)، تابستان سال 1390، شماره 143.

3. تاجیک، نصرت‌الله، «جغرافیای سیاسی سرزمین بیت‌المقدس»، مجله حضور، بهار 1381، شماره 40.

4. حمیدی، سید جعفر، تاریخ اورشلیم (بیت‌المقدس)، تهران، امیرکبیر، 1381 ش، ص 183.

5. دهخدا،علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، چاپ سیروس، ج 12، سال 1334 - 1258 ش، ص 18418 و 18419.

6. علامه طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ق، ج 12، ص 7؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمدجواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1372 ش، ج 6، ص 612.

7. کمالی لطف نسرین، «تاریخچه و فلسفه نام‌گذاری "مسجدالاقصی"»، قابل‌دسترس در: www.masjed.ir/fa/article/2835/

8. اسعدی، مرتضی، بیت‌المقدس، بنیاد دایره المعارف اسلامی با همکاری مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1367 ش، ص 13-14.

9. موسی غوشه، محمدهاشم، تاریخ مجموعه مسجدالاقصی، ترجمه سید شهرام فرهانیان و هودسا عاطفی، قم، نشر ادیان، 1390 ش، ص 10.

10. موسی غوشه، همان، ص 11.

11. همان.

12. همان.

13. حمیدی، همان، ص 183.

14. همان.

15. موسی غوشه، همان، ص 13-15.

16. توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، قم، مؤسسه فرهنگی طه و مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ هشتم، 1385 ش، ص 88.

17. اسعدی، همان، ص 16-17.